मल्लकालमा काजी भीम मल्लको नेतृत्वमा पूर्व विजय गर्दै हाल सिद्धिचरण नगरपालिका १२ स्थित ठूलो ढुङ्गामा खोपिल्टो खनी धान कुटेर भात पकाई खाएका थिए । सोही आधारमा यो ठाउँको नाम ओखली ढुंगा भनिने गरिेएकोमा पछि आएर यसलाई सुधारी ओखलढुंगा भनिएको र सोही ऐतिहासिक स्थानको आधारमा पछि आएर यस जिल्लाको नाम ओखलढुंगा रहन गएको जनश्रुति पाइन्छ । राजा पृथ्वी नारायण शाहको पालाको एकीकरण अभियानपछि भीमसेन थापाको प्रशासनिक विभाजन अन्तर्गत ३२ जिल्ला मध्ये पूर्व ३ नं. को जिल्ला हालको सदरमुकाम ओखलढुंगामा पर्दथ्यो । वि.सं. २०१८ को प्रशासनिक विभाजन अगाडि सोलुखुम्बु र खोटाङ जिल्ला समेत पूर्व ३ नं. ओखलढुंगा अन्तर्गत नै पर्दथे । तत्कालीन राजा महेन्द्रको पालामा वि.सं. २०१८ मा नेपाल अधिराज्यलाई १४ अंचल ७५ जिल्लामा वर्गीकरण गर्दा ओखलढुंगा सगरमाथा अंचलको एक जिल्ला हुन पुग्यो ।

ओखलढुङ्गा जिल्लाको कुल क्षेत्रफल १०७४ वर्ग किलोमिटर रहेको छ। राष्ट्रिय जनगणना २०७८ को प्रारम्भिक नतिजा अनुसार यस जिल्लाको कुल जनसंख्या १४०९१४ रहेको छ भने वार्षिक जनसंख्या वृद्धिदर ०.४७ प्रतिशत रहेको छ ।

यस जिल्लाको पूर्वमा खोटाङ जिल्ला, पश्चिममा रामेछाप,उत्तरमा हिमाली जिल्ला सोलुखुम्बु र दक्षिणतर्फ उदयपुर र सिन्धुली जिल्लासँग सिमाना जोडिएको छ । जिल्लामा १ प्रतिनिधिसभा निर्वाचन क्षेत्र, २ वटा प्रदेश सभा निर्वाचन क्षेत्र र ८ वटा स्थानीय तहहरु रहेका छन् ।

तालिका १: जिल्ला स्थित गाउँपालिका र नगरपालिकाको विस्तृत विवरण

जिल्लाको वन संगठनलाई हेर्दा तत्कालीन जिल्ला कार्यालय अन्तर्गत रहेको वन शाखाबाट जिल्लाको वनको संरक्षण र व्यवस्थापनका केही काम हुँदै आएकोमा वि.सं. २०३३ सालमा राष्ट्रिय वन योजना लागू भएपछि वन संगठनमा हेरफेर भई वि.सं. २०२६ सालमा केही जिल्लाहरुमा स्थापित प्रधान वन कार्यालयहरु समेत खारेज गरी अधिराज्यभर ९ वटा सर्कल, ४० वटा डिभिजन र १७४ वटा रेन्ज कार्यालयहरु स्थापना भए । सोही अनुसार वि.सं २०३४ साल वैशाख १५ गते ओखलढुंगा जिल्ला र खोटाङ जिल्ला कार्यक्षेत्र रहने गरी सगरमाथा सर्कल, राजविराज अन्तर्गत ओखलढुंगा बजारमा दुधकोशी डिभिजन वन कार्यालय स्थापना गरियो । डिभिजन वन कार्यालय अन्तर्गत खोटाङ र ओखलढुंगामा रेन्ज र बिट कार्यालयहरु समेत कायम गरिए । वि.सं. २०४० सालमा विकेन्द्रीकरण प्रकृयासँग मेल खाने गरी सर्कल, डिभिजन, रेन्ज र विट कर्यालयहरु खारेज गरी ५ विकास क्षेत्रमा ५ वटा क्षेत्रीय वन निर्देशनालय र आ.व. २०४३÷४४ सम्ममा देशका ७५ वटै जिल्लामा जिल्ला वन कार्यालयहरु स्थापना भए । पूर्वाञ्चल क्षेत्रीय वन निर्देशनालय, विराटनगर अन्तर्गत ओखलढुंगा र खोटाङ जिल्लामा पनि छुट्टाछुट्टै जिल्ला वन कार्यालयहरु स्थापना हुनुका साथै साविक रेन्ज र बिट खारेज गरी इलाका र इकाई वन कार्यालयहरु कायम भए । त्यसैगरी २०५० सालमा वन विभागको संगठनमा सामान्य परिवर्तन गरी साविक इलाका र इकाई वन कार्यालयहरु खारेज गरेर मुस्ताङ वाहेक ७४ जिल्लामा जिल्ला वन कार्यालयहरु कायमै राखी ती अन्तर्गत ९२ वटा इलाका वन कार्यालय एवम् ६९८ वटा रेन्जपोष्ट रहने व्यवस्था भयो । जिल्लाको वन क्षेत्रफल र वनमा परेको चापलाई मध्यनजर गरी देशका जिल्ला वन कार्यालयहरुलाई क देखि ङ वर्गमा विभाजन गर्दा यो जिल्लालाई घ वर्गमा राखी १ इलाका र ८ रेन्जपोष्ट कायम भए । साथै २०५८ सालमा वन संगठनमा पुन सामान्य परिवर्तन गरी ओखलढुंगा जिल्लालाई ङ वर्गमा राखेर इलाका वन कार्यालय हटाई ८ वटा रेन्जपोष्ट कायमै रहे । वि.सं. २०७० सालमा रेन्जपोष्ट खारेज गरी रेन्जपोष्टको सट्टा इलाका वन कार्यालयहरु रहने गरी नयाँ संगठन कायम गरियो । मुलुक संघीय संरचनामा गईसकेपछि वि.सं २०७५ सालमा भएको संगठनात्मक परिवर्तन अनुसार जिल्ला वन कार्यालयहरु खारेज गरी ७७ वटै जिल्लामा ८४ वटा डिभिजन वन कार्यालयहरु स्थापना गरिनुका साथै इलाका वन कार्यालयहरुको सट्टा सव डिभिजन वन कार्यालयहरु कायम गरिए । यस जिल्लामा पनि डिभिजन वन कार्यालय ओखलढुंगाको स्थापना भई ८ वटा इलाका वन कार्यालयहरुलाई ६ वटा सव डिभिजन वन कार्यालयहरुमा पुनर्गठन गरिएको छ ।